Exogene ontwikkelingen - lasten

Berekening weerstandsvermogen algemeen
Conform staand beleid wordt het weerstandsvermogen periodiek beoordeeld. Het weerstandsvermogen geeft aan in hoeverre de gemeente grote tegenvallers op kan vangen, het gaat dus om de robuustheid van de begroting. Een sluitende begroting zonder weerstandsvermogen zou betekenen dat iedere tegenvaller een probleem gaat opleveren als er geen even grote meevallers tegenover staan. In dat geval staan de begrotingsprogramma’s en daarmee het beleid van de gemeente permanent gevoelig voor risico’s. Een weerstandsvermogen als financiële buffer is daarom noodzakelijk. Hoe groot die buffer moet zijn hangt af van de risico’s die de gemeente loopt. De buffer wordt gevormd door een aantal reserves, hierin heeft de algemene reserve een belangrijke rol. Een risico heeft financiële gevolgen waarvan de precieze hoogte nog onduidelijk is en waarvan ook onzeker is of de gebeurtenis zich daadwerkelijk zal voordoen. In de algemene reserve lopen risico’s mee, die exogene oorzaken hebben én een potentieel majeure impact hebben. Ze voldoen aan één of meerdere van deze criteria:

• dusdanig onzeker vanwege lopende landelijke ontwikkelingen (bv. herverdeeldiscussies gemeentefonds of compensaties) op betreffende geldstromen;
• die met wetgeving te maken hebben (niet-zijnde gesloten systemen met tarieven);
• van dusdanig groot omvang dat een programma het effect financieel niet in het 1e jaar kan dragen;
• de kans van optreden is niet 100%, immers dan is sprake van een financieel tekort;
• kan niet met conform boekhoudkundige afspraken met een voorziening worden afgedekt;
• expliciet wordt besloten door het college.

Behalve het aanhouden van een financieel weerstandsvermogen hanteert de gemeente Den Haag aanvullende manieren om de financiële gevolgen van risico's op te vangen:

• Veel gebeurtenissen zijn weliswaar onverwacht, maar doen zich zo regelmatig voor, dat over meerdere jaren bekeken vrij goed is aan te geven wat de financiële gevolgen daarvan kunnen zijn. Hiervoor reserveert de gemeente bedragen in de begroting of in voorzieningen;
• Een aantal risico’s kan voor een gedeelte worden opgevangen uit specifieke bestemmingsreserves of programmareserves;
• Bij investeringsprojecten en grondexploitaties is het gebruikelijk dat een post voor onvoorziene tegenvallers wordt meegenomen in het investeringskrediet, waarbij tevens expliciet gestuurd wordt op risicomanagement;
• Risico’s kunnen beperkt worden door het afsluiten van verzekeringen, bijvoorbeeld tegen brandschade aan gemeentelijke gebouwen.

De relevante risico’s voor het weerstandsvermogen zijn de risico’s die niet of onvoldoende op een andere manier zijn ondervangen. Het risicoprofiel van de gemeente is voortdurend in beweging. Sommige risico’s worden kleiner of verdwijnen, andere risico’s doen zich juist voor. Ook komen er nieuwe risico’s bij. Bij een begrotingsomvang van € 2,8 mld., geldt dat ook risico’s relatief grote bedragen kennen. In de jaarrekening telden de totale risico’s op tot ruim € 214 mln. De risico’s op het BTW-compensatiefonds en herverdeling gemeentefonds zijn geactualiseerd, de bedragen zijn naar boven bijgesteld.

Opname in de risicoparagraaf betekent geen automatische verrekening met de weerstandscapaciteit als het risico zich daadwerkelijk voordoet. In principe moeten tegenvallers binnen een programma worden opgevangen.

De risico’s waarmee rekening gehouden wordt, staan in de onderstaande tabel:

Naast de hierboven genoemde risico’s benoemen we in de risicoparagraaf een risico die buiten de inventarisatie van het weerstandsvermogen valt. Dit betreft: Remu-claim verkoop Eneco.
Als we op dit moment de risico’s voor het weerstandsvermogen optellen komen we uit op een benodigde algemene reserve van ruim € 223 mln. Een uitgebreide toelichting op de deze risico’s is te vinden in de bijlage III.

Het is zeer onwaarschijnlijk dat al deze tegenspoed tegelijkertijd optreedt. Er zijn allerlei scenario’s mogelijk. Het onderzoeken van alle verschillende scenario’s is gebeurd met het risicocumulatiemodel. Dit werkt als volgt. In een simulatie is aan de hand van een kansberekening een verdeling van de risico’s gemaakt die laat zien dat het zeer onwaarschijnlijk is dat alle risico’s tegelijkertijd zullen optreden. Om het weerstandsvermogen te baseren op een zekerheidspercentage van 100 procent is dus iets té voorzichtig. Er blijft dan onnodig geld gereserveerd voor een statistisch erg onwaarschijnlijk scenario. In plaats van 100 procent wordt daarom gekozen voor een zekerheidspercentage van 95 procent.

Een belangrijk voordeel van het opnemen van deze risico’s in dit model is dan ook dat rekening gehouden wordt met deze combinatie van kansen. Als voor ieder risico een afzonderlijke reserve zou worden gevormd, zou in totaal een hoger bedrag opzij gezet moeten worden, omdat dan per afzonderlijk risico wordt gerekend. Rekenen met de combinatie van kansen leidt per saldo tot een lager benodigd weerstandsvermogen en hieruit volgt dat de benodigde weerstandscapaciteit € 64,8 mln. bedraagt.