Het gemeentefonds is veruit de grootste inkomstenbron van de gemeente en kent een accresrelevante basis van ca. € 1,2 mld. Het gemeentefonds groeit of krimpt mee met de werkelijke rijksuitgaven. Dit heet de trap-op-trap-af-systematiek. De groei of krimp van het gemeentefonds heet in vaktermen het accres. Het accres is een impliciete compensatie voor drie ontwikkelingen:
- de inflatie - daardoor stijgen immers de rijksuitgaven, zodat ook het gemeentefonds groeit;
- groei van het land - het Rijk moet elk jaar voor meer inwoners voorzieningen leveren, waardoor de rijksuitgaven verder stijgen;
- krapte of ruimte op de rijksbegroting.
Onderstaande tabel presenteert de effecten van het gemeentefonds voor de komende jaren voor Den Haag op basis van de huidige inzichten.
Bedragen x € 1.000 | incidenteel | structureel | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Gemeentefonds | 2020 | 2021 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | |
Bijstelling geraamd accres (incl. rijksafspraken) | 6.000 | 27.000 | 0 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | |
Accres nieuwe jaarschijf | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 24.000 | |
Bijstelling gemeentefonds | 6.000 | 27.000 | 0 | 0 | 3.000 | 3.000 | 27.000 | |
Accresbijstelling geraamd accres
De verwachting is dat er een landelijk accresakkoord komt voor de duur van twee jaar. Daarin wordt het accres voor 2020 en 2021 vastgesteld op de stand van de voorjaarsnota van het Rijk. Naar verwachting leidt dat voor 2020 tot € 6 miljoen voordeel en voor 2021 tot € 27 miljoen voordeel. Het structurele voordeel bedraagt vanaf 2022 € 3 mln.
Door de coronacrisis is de economische situatie van Nederland drastisch verslechterd. Het is daarom niet meer reëel om te verwachten dat het accres in 2022 – zoals in de begroting opgenomen - 4% is. Een raming van 2% is reëler. Dat betekent dat de groei van het gemeentefonds in 2022 € 24 miljoen lager wordt. Het startniveau (2021) is echter € 27 miljoen hoger. Per saldo blijft dan een structurele accresgroei vanaf 2022 van € 3 miljoen over. Voor 2023 is de accresgroei op 2% geraamd, dit wordt niet bijgesteld.
Accres nieuwe jaarschijf.
Voor de nieuwe begrotingsjaarschijf van 2024 wordt een accres van € 24 mln. geraamd. Dit is gebaseerd op een verwachte stijging van de gemeentefondsuitkering van 2% in dat jaar. Het sluit aan bij de groei in 2022 en 2023.
Ramingsmethode
In het coalitieakkoord 2019-2022 is benoemd dat het college onderzoekt hoe Den Haag tot een meer solide raming van het gemeentefonds kan komen. De coronacrisis en het accresakkoord maken dat het nu niet zinvol is om een nieuwe Haagse methode van de accresraming te introduceren. Het college komt op die discussie terug vóór afloop van de periode waarover het accres eventueel wordt vastgezet in de voorjaarsnota in het voorjaar van 2021.
Impact coronacrisis op risico’s gemeentefonds:
Bij de jaarrekening 2019 is het risico gemeld dat de gemeente mogelijk wordt gekort in 2020 omdat het rijk minder uitgeeft dan ze begroot. Met het verwachte accresakkoord geldt dit risico niet voor 2020 en 2021.
Anderzijds neemt op de langere termijn de kans toe dat het Rijk zal (moeten) bezuinigen als gevolg van de economische situatie van Nederland waarmee ook de uitkering aan het gemeentefonds wordt verlaagd. Voor 2022 is de hoge accresraming van 4% bijgesteld naar een meer reële raming van 2%. De daadwerkelijke ontwikkeling van het gemeentefonds over de lange termijn is niet zeker. In de gemeentelijke risicoanalyse (zie bijlage III) is een risico opgenomen met betrekking op het accres gemeentefonds. De gemeente houdt deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.